Οι Αχαρνές είναι περιοχή που κατοικείται συνεχώς από τα προϊστορικά χρόνια. Οι πολιτισμοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλο αφήνοντας τα ίχνη τους. Σήμερα είμαστε μάρτυρες της αποκάλυψης των ιχνών των προγόνων μας, μένοντας απλώς παρατηρητές μιας αποκάλυψης. Ο τρόπος που διαχειριζόμαστε την ιστορία του τόπου είναι αυτός που τον κάνει ζωντανό, φορέα στη διαμόρφωση τοπικής συνείδησης.
Η σπουδαιότητα του Δήμου κατά την αρχαιότητα είναι γνωστή, περισσότερο από τα κείμενα του περιηγητή Παυσανία, από το Θουκυδίδη, από τον Αριστοφάνη αλλά και από τα ίδια τα ευρήματα που έχουν έρθει στο φως κατά καιρούς. Ο Μυκηναϊκός θολωτός τάφος, ο καλύτερα σωζόμενος της Αττικής, ο Τύμβος του Σοφοκλή στην περιοχή της Ψωρίλας, το Αδριάνειο Υδραγωγείο και τελευταίο και πιο σημαντικό, το Αρχαίο θέατρο των Αχαρνών, ανακάλυψη διεθνούς βεληνεκούς. Στην αρχαιότητα ο Δήμος είχε τη μεγαλύτερη έκταση στην πόλη-κράτος της Αθήνας και ήταν το προπύργιο του λεκανοπεδίου προς το βορρά.
Ο Aldo Rossi, αρχιτέκτων, ισχυρίζεται ότι η πόλη οφείλει να αναπτύσσεται και να αποκτά συνείδηση και μνήμη. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο όταν το παρελθόν βιώνεται εν μέρει ως παρόν, δηλαδή όταν το παρελθόν είναι μέρος της καθημερινότητας μας.
Το Μενίδι παρά την πληθυσμιακή υπερανάπτυξη υστερεί στην ύπαρξη υποδομών πολιτισμού. Η αναβίωση και αναστύλωση των μεγάλων αρχαιολογικών μνημείων όχι μόνο θα βοηθήσει στη συνέχιση της ιστορίας και τον επαναπροσδιορισμό του τόπου αλλά θα γίνει και η γέφυρα του παρελθόντος με το παρόν και το μέλλον. Η ιστορικότητα του τόπου, οι μνήμες που αυτός έχει, οφείλουν να είναι ο άξονας ανάπτυξης. Ο ιστός της πόλης πρέπει να διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να συνυπάρχει το παρόν με το μέλλον, όχι με τη μορφή νησίδων- αστικών κενών, αλλά με τη δημιουργία πλέγματος χώρων εναλλαγής παλαιού-νέου. Ακόμα κι όπου η μνήμη έχει απωλεσθεί, μπορεί να ανακτηθεί με ιδιαίτερους χειρισμούς που θα σηματοδοτούν και θα ανακινούν τη μνήμη.
Το θέατρο λόγω της εξέχουσας αρχαιολογικής του σημασίας οφείλει να έχει κεντρικό ρόλο στη μετέπειτα πολεοδομική εξέλιξη του Δήμου. Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις έχουν πολύ σωστά αποφασιστεί να εφαρμοστούν. Είναι όμως αυτό αρκετό για να αναδειχθεί ένα τέτοιο μνημείο; Η πεζοδρόμηση και η δυνατότητα επίσκεψης του θεάτρου σε μερικά χρόνια δεν να ανακινήσουν τη μνήμη. Αυτό που θα έπρεπε να εξετάσουμε είναι η δημιουργία πλέγματος χώρων πολιτισμού στη περιφέρεια του θεάτρου (εργαστήρια τέχνης, εκθέσεις) Το θέατρο εξάλλου ήταν τόπος διδασκαλίας, τόπος μέθεξης. Αυτό πρέπει να είναι η επιδίωξή κάθε παρέμβασης. Ένας άλλος τρόπος θα ήταν η οργανική σύνδεση του αρχαίου θεάτρου με το νέο αμφιθέατρο του Προφήτη Ηλία. Η σύνδεση θα μπορούσε να γίνει υπό μορφή δρόμου περιπάτου ή ήπιας κυκλοφορίας.
Ομοίως, εννοιολογική –λόγω απόστασης-σύνδεση πρέπει να γίνει και με τον Τύμβο του Σοφοκλή ο οποίος πρέπει να γίνει επισκέψιμος. Σκόπιμο είναι ο χώρος αυτός να αξιοποιηθεί. Από πλευράς αρχιτεκτονικής το μνημείο δεν έχει ενδιαφέρον, μπορεί όμως να αποτελέσει χώρο ενδιαφέροντος αν διαμορφωθεί αμφιθέατρο υπό μορφή ελαφράς κατασκευής το οποίο θα ενισχύει τη σημασία του αρχαιολογικού χώρου αλλά και θα σέβεται το παρακείμενο δάσος.
Ο μυκηναϊκός θολωτός τάφος είναι εδώ και καιρό επισκέψιμος. Όμως η σημασία του υποβιβάζεται με τη δημιουργία χώρου αθλοπαιδιών στα όριά του. Ο αρχαιολογικός χώρος περιορίζεται και από χώρος μνήμης μετατρέπεται σε χώρο εκτόνωσης. Αναγκαίο είναι να δημιουργηθεί αρχαιολογικό πάρκο. Η έννοια του θανάτου που εμπεριέχει ο τάφος αφεαυτού ακυρώνεται. Στα σχέδια του Δήμου προβλέπεται να δημιουργηθεί κτίριο Αρχαιολογικού Μουσείου. Αυτό ωστόσο πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις. Πρέπει να σεβαστεί το χώρο, να μη συναγωνίζεται τον όγκο, να μην δημιουργεί παραπέτασμα στο άνοιγμα προς τα ανατολικά. Ο χώρος ήδη περιορίζεται από την επιβαρυμένη κίνηση της Λεωφόρου Φιλαδελφείας, χρειάζεται εκτόνωση προς τα ανατολικά.
Οι Αχαρνές έχουν ανάγκη από την ποιότητα ζωής που θα εξασφαλίσει η επανασύνδεση με το παρελθόν, έτσι ώστε ο τόπος να γίνει ξανά δικός μας. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος από την προστασία της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Δυστυχώς τα τελευταία γεγονότα δείχνουν πως και η μεν και η δε απειλούνται. Είδαμε λοιπόν να καταστρέφεται η Πάρνηθα, είδαμε και να απειλούνται τα αρχαιολογικά ευρήματα που φιλοξενούνται στην αρχαιολογική συλλογή με έξωση. Πρέπει πρωτίστως να μεριμνήσουμε για αυτά διασφαλίζοντάς τα και σε αμέσως επόμενη φάση να δούμε τον τρόπο που μπορεί η πόλη να αναπτυχθεί με σεβασμό στην ιστορία της. Αλλιώς θα είμαστε έποικοι σε έναν τόπο που απλώς μας φιλοξενεί.
Πετρούλα Σεπετά, αρχιτέκτων μηχανικός
για την Ι.Λ.Ε.Α.
